Review kinh nghiệm du lịch làng Trống Đọi Tam Hà Nam

Chi tiết

Được đăng: Thứ bảy, 08 Tháng 10 2022 05:59

Viết bởi Admin4

Lượt xem: 803

Kinh nghiệm du lịch làng Trống Đọi Tam Hà Nam mang đến cho bạn những kinh nghiệm quý báu khi đi du lịch 

Làng nghề Trống Đọi Tam ở đâu?

Làng Trống Đọi Tam – Hà Nam Giữa vùng đồng bằng trung du sông Hồng, núi Đọi thuộc xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam tuy không tốt nhưng từ xưa đã đình đám. Trước khi Thái hậu Ỷ Lan và vua Lý Nhân Tông về đây thành lập chùa Long Đọi Sơn (1118), làng trống Đọi Tam dưới chân núi đã có khá nhiều trên hai trăm năm.

Giữa vùng đồng bằng trung du sông Hồng, núi Đọi thuộc xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam tuy không tốt nhưng từ xưa đã đình đám. Trước khi Thái hậu Ỷ Lan và vua Lý Nhân Tông về đây thành lập chùa Long Đọi Sơn (1118), làng trống Đọi Tam dưới chân núi đã có khá nhiều trên hai trăm năm.

Làng làm trống đọi tam, xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam có nghề làm trống từ rất lâu năm. Dưới chân núi Đọi, xã Đọi Sơn, có ba làng Đọi, nhưng chỉ trống đọi tam có nghề làm trống. Làng tọa lạc ở phía Tây Bắc chân núi, phía giữa vẫn còn ngôi đình cổ thờ thành hoàng là hai ông tổ nghề.

Ông Đinh Văn Bục, thủ nhang đình cho hay, tương truyền phương thức đây hơn 1.000 năm. Hai bạn bè Nguyễn Đức Năng và Nguyễn Đức Bản (có một số người cho là Đạt) trải qua làng. Thấy vùng này có rất nhiều cây mít gỗ đẹp, quả chín thơm lừng, gỗ vàng ươm. Lại không trở nên mọt nên đưa ra quyết định chọn làm chốn an cư để hành nghề.

Truyền thuyết kể rằng năm 986. Khi vua Lê Đại Hành sửa soạn về làng cày ruộng tịch điền khuyến nông (năm 986). Hai bạn bè ông Nguyễn Đức Năng và Nguyễn Đức Bản làm một chiếc trống để tiếp vua. Khi lễ tịch điền giới thiệu, hai ông cùng dân làng ra cổ vũ và đánh trống vang rền một góc trời.

Vì tiếng trống vang như sấm rền nên về sau hai bạn bè được dân làng tôn là Trạng Sấm. Cũng theo ông Bục, trong buổi tịch điền, vua có cày thi với Trạng Sấm (cụ Năng được phong là Trạng Sấm nhưng cả hai bạn bè đều được thờ làm thành hoàng). Hiệu quả là vua thua. Thế cho nên, vua đã tác thành cho Trạng Sấm lấy đứa con gái đẹp làng Tiên Phong sát đó.

Đây chính là lần vua Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư về Đại La. Tương truyền khi đoàn thuyền rồng rẽ từ sông Đáy vào sông Châu để thông ra sông Cái (sông Hồng). Tới đoạn uốn lượn ở dưới chân núi Đọi thì dân làng mang trống ra gõ mừng. Vua lấy làm hài lòng, bèn cho một trong những thợ làng Đọi Tam đi theo về lập kinh đô mới. Thế cho nên, có rất nhiều giả thuyết nhận định rằng, phố Hàng Trống ở kinh thành Thăng Long được lập từ những người dân thợ trống làng Đọi Tam thời đó.

Tới thời điểm này, thông qua hàng trăm năm. Người dân Đọi Tam vẫn lưu giữ và làm giàu thêm vốn nghề truyền thống cổ truyền của tổ tiên ông bà. Tháng 10/2004, tỉnh Hà Nam cấp bằng công nhận làng nghề truyền thống cổ truyền tiểu thủ công cho Đọi Tam. Tháng 11/2007, làng được Hiệp hội Làng nghề Việt Nam trao bằng khen “Làng nghề tiêu biểu Việt Nam”.

Xem thêm: Khám phá cảnh đẹp nên thơ của Ao Dong Hà Nam

Tiếp nối các nghệ nhân khi xưa, dù ở làng hay đi lập nghiệp phương xa, người Đọi Tam đều giữ nghề tổ. Thế nên đa số chúng ta dân Thủ đô biết tiếng cơ sở làm trống của nghệ nhân Phạm Chí Tịnh – một đứa con của Đọi Tam – tại phố Hàng Nón.

Những người thợ trống Đọi Tam thường đi mua da trâu vào các ngày trời nắng và khi đem về là phải phơi ngay. Dưới cái nắng gay gắt, da trâu được hong khô. Có như thế tiếng trống mới ấm, vang xa. Trong quá trình bào da, những người dân thợ có tay nghề phải dồn hết tâm lý vào vấn đề làm. Nếu miếng da trâu dày hoặc mỏng tanh hơn “chuẩn mức”, tiếng trống sẽ biến âm. Thế nên, cùng một trống cái, hai mặt trống sẽ cho các âm lượng rất khác biệt

Nghề làm trống được lưu giữ đời này qua đời khác

Tới Đọi Tam vào trong 1 ngày đầu hè, thi thoảng khách lại nghe tiếng xẻ gỗ ở một xưởng trống

Ghé thăm xưởng của nghệ nhân Thanh Hùng ở xóm 4, ngay sát chân núi Đọi. Du khách sẽ cảm thấy thành viên trong gia đình anh đang xoay trần, kẻ xẻ, người chuốt các thanh gỗ mít vàng ươm. Vk anh Hùng “pha” các súc gỗ mít đã cắt đoạn thành các mảnh dăm, còn anh thì chuốt dăm. Anh Hùng nói: “Tùy thuộc theo kích cỡ trống mà định ra bao nhiêu ‘dăm’. Độ cong và độ dẻo của dăm cũng được tính toán kỹ để khi ghép thành tang trống thì vừa khít”.

Ngoài ra, gây ra tang trống thật kín, những người dân thợ làm trống đọi tam còn cần sử dụng sơn ta miết vào các khe. Cứ một lớp sơn lại thêm một lớp vải màn. Anh Hùng cho biết thêm, hiện cả làng có 14 cơ sở chế tạo khung trống, 13 cơ sở chế tạo da trâu, trên 10 cơ sở làm hoàn chỉnh trống.

Ông Bục nói: “Trẻ con ở làng Đọi Tam, lên 10 tuổi đã có khá nhiều thể biết sơ lược về phương thức làm trống. Nhiều em học viên cấp hai, cấp ba ngoài giờ tới trường còn ở nhà cứu hộ dân làm không ít loại trống như trống đế chèo, trống đình, trống trường học… với 2 lần bán kính từ 20 cm cho đến 2 m. Thu nhập từ làm trống của các em và một trong những thợ bình quân ở các xưởng đạt từ 2.000.000 tới 2.500.000 đồng một tháng”.

Trống Đọi Tam hiện hữu ở nhiều Vị trí trong và ngoài nước

Chiếc trống lớn nhất Việt Nam hiện ở gác trống của Văn Miếu cũng do một nghệ nhân Đọi Tam làm, 2 lần bán kính 2,1 m. Ông Bục cho biết thêm: “Mới đây, UBND thành phố thủ đô hà nội có đặt đơn hàng với nghệ nhân làng trống đọi tam làm chiếc trống lớn hơn để chào mừng event Thăng Long – thủ đô hà nội tròn 1.000 năm. Tuy nhiên, nghệ nhân Phạm Chí Thảo chưa dám nhận lời. Không phải vì làm trống lớn khó mà bởi… kiếm đâu ra con trâu mộng cỡ này”.
Nghệ nhân làng trống đọi tam khi có một số người đặt trống cái lớn thường tự mình đi kiếm mua các con trâu lớn khỏe để thịt. Họ không đủ can đảm để các anh đồ tể làm vì sợ sẽ hỏng mất bộ da. Mảng da phần đầu, gáy, thậm chí là tứ chi cũng được quan tâm đến kỹ trước khi đưa dao để rạch. Lột được bộ da lớn nguyên tấm, người thợ trống đem thuộc. Cái hay, giỏi, tài hoa của các người thợ trống Đọi Tam biểu hiện qua kỹ thuật giải quyết da trâu hơn nhiều nhiều làng nghề khác. Giai đoạn công phu này đòi hỏi họ phải có kinh nghiệm.

Quy trình làm ra Trống Đọi Tam

Ðể làm một cái trống phải qua ba bước: làm da, làm tang và bưng trống. Da được chọn để làm trống là da trâu cái, đem bào hết lớp màng, ngâm nước khử mùi chống thối rồi phơi khô. Lớp da ngoài được sử dụng làm trống lớn, lớp da dưới cần sử dụng làm trống cho trẻ em. Gỗ làm tang trống chủ đạo là gỗ mít- loại gỗ dẻo, mềm không trở nên cong vênh, nứt vỡ, hơn thế nữa “Gỗ mít đánh ít kêu nhiều”. Gỗ được cắt thành nhiều khúc tiếp sau đó pha thành từng “dăm”.

Tùy thuộc theo kích cỡ của trống mới định ra bao nhiêu “dăm”, gần giống độ cong và độ dẻo của dăm để khi ghép với thân trống vừa khít, không còn kẽ hở. Ngoài ra, gây ra trống thật kín người ta còn cần sử dụng sơn ta miết vào các khe, cứ một lớp sơn lại thêm một lớp vải màn. Cuối cùng là bưng trống. Da trâu được quây tròn căng hết cỡ phía trên mặt trống, rồi đóng cố định và thắt chặt vào thân trống bằng đinh chết. Ðinh chốt được làm từ vầu hoặc tre già. Dù trống làm được làm bằng gỗ xoang cầu kì hơn vậy thì cần sử dụng gỗ gụ, gỗ dổi.

Giữ gìn, phát huy nghề tổ

Nghề làm trống đọi tam được gìn giữ bằng các kho lưu trữ bảo tàng sống, đây chính là các nghệ nhân. Xưa, nghề này cha truyền con nối. Toàn bộ các kỹ thuật làm trống của làng chỉ được truyền cho thiếu niên, thứ tới là con dâu. Con gái và con rể chưa được truyền vì sợ đem nghề đi Vị trí khác.

Như thế đủ biết từ xưa, dù các nghệ nhân làng trống đọi tam không biết tới tới thuật ngữ “đặc quyền chính hiệu” của thời hiện đại nhưng họ đã làm chất lượng cao việc này. Ông Bục kể: “Trai làng Đọi Tam khoảng 10-13 tuổi đã được dạy làm các loại trống nhỏ dại, kịp đến độ tuổi 16 tuổi đã có khá nhiều thể theo cha anh đi làm trống đại. Trống sấm chỉ dành riêng cho cánh đàn ông khoẻ mạnh, có kinh nghiệm và kỹ thuật điêu luyện”.

Những năm kinh tế nan giải, làng trống đọi tam vẫn bảo trì được nhờ truyền thống cổ truyền bổ trợ nhau giữa các hộ dân làm nghề. Ngày nay, các nghệ nhân Đọi Tam vẫn ra sức bảo tồn nghề truyền thống cổ truyền. Nhiều hộ dân vẫn lấy nghề làm trống làm chính và đã có khá nhiều cuộc đời khá giả, sung túc hơn.

Người Đọi Tam còn giỏi chơi trống. Không chỉ màn trình diễn trong làng vào thời điểm dịp lễ hội mùng 6 tháng giêng hằng năm, mỗi lúc có những nơi mời là đội trống lại lên đường. Dàn trống hàng trăm ngàn chiếc lớn nhỏ dại để trong đình lại được dịp lên ôtô theo nghệ nhân đi màn trình diễn.

• làng Trống Đọi Tam Hà Nam
• làng Trống Đọi Tam Hà Nam có gì
• kinh nghiệm du lịch làng Trống Đọi Tam Hà Nam

• Trang trước
• Trang sau